- Όλα τα άρθρα
-
by Ioannis Raptis
Κατάψυξη ή αλλιώς κρυοσυντήρηση ωαρίων (Egg freezing) ονομάζεται η διαδικασία συλλογής και κατάψυξης ωαρίων μιας γυναίκας ως μέθοδος διατήρησης της γονιμότητάς της τόσο για ιατρικούς όσο και για κοινωνικούς λόγους.
Τα ωάρια, τα οποία καταψύχονται, διατηρούνται αναλλοίωτα και χρησιμοποιούνται σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο, προκειμένου να επιτευχθεί εγκυμοσύνη με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Πρόκειται για μία τεχνική, η οποία αναπτύσσεται τα τελευταία 20 περίπου έτη ως μια καινούργια μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Στο παρακάτω άρθρο – οδηγό δίνουμε πληροφορίες σχετικά με την κατάψυξη ωαρίων ως μέθοδο υποστήριξης της γονιμότητας και σε συνάρτηση με την ιατρική και κοινωνική κατάσταση της ασθενούς.
Περιεχόμενα:
Βασικές αρχές για τη γονιμότητα
Για να αντιληφθούμε καλύτερα την αξία της κρυοσυντήρησης ωαρίων θα πρέπει να γνωρίζουμε τα εξής:
- Ο αριθμός των ωαρίων κάθε γυναίκας είναι καθορισμένος από τη στιγμή της γέννησης. Αυτά δεν ανανεώνονται κατά τη διάρκεια της ζωής και ωριμάζουν μαζί με τη γυναίκα χάνοντας σταδιακά τόσο τη δυνατότητά τους να γονιμοποιούνται όσο και την ικανότητά τους να συντηρούν μία εγκυμοσύνη.
- Σύμφωνα με στατιστικές μελέτες η ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση των ωαρίων επιταχύνεται από την ηλικία των 35 ετών και μετά.
- Η υποβάθμιση αυτή μειώνει την πιθανότητα γονιμοποίησης τόσο με φυσιολογικό τρόπο όσο και με τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Ενδεικτικά, μία γυναίκα 35 ετών, η οποία έχει επαφή στις γόνιμες μέρες, έχει πιθανότητα γονιμοποίησης έως 30% τη φορά. Στην ηλικία των 40 ετών η ίδια πιθανότητα είναι περίπου 5%.
Την ίδια στιγμή με τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης η πιθανότητα μιας γυναίκας ηλικίας 30 ετών να τεκνοποιήσει με την πρώτη προσπάθεια (εμβρυομεταφορά) ξεπερνά το 50%, στην ηλικία των 35 ετών μειώνεται στο 35%, στην ηλικία των 38 ετών δεν ξεπερνά το 25% και στην ηλικία των 42 ετών κυμαίνεται στο 15%.
Τι είναι η μέθοδος της υαλοποίησης (vitrification)
Η πιο πρόσφατη μέθοδος κρυοσυντήρησης ωαρίων και εμβρύων είναι η υαλοποίηση (vitrification), η οποία σημειώνει υψηλά ποσοστά επιτυχίας.
Η διαδικασία της υαλοποίησης περιλαμβάνει την έκθεση των ωαρίων σε ειδικά κρυοπροστατευτικά διαλύματα και την μετέπειτα απευθείας τοποθέτηση και φύλαξη τους σε υγρό άζωτο εώς την απόψυξη και γονιμοποίησή τους.
Με τον τρόπο αυτό, το εσωτερικό των κυττάρων θα αποκτήσει δομή γυαλιού (υαλοποίηση) και θα αποφευχθεί η δημιουργία κρυστάλλων, οι οποίοι ενδεχομένως θα είχαν καταστροφική επίδραση στη βιωσιμότητα των ωαρίων.
Τα ποσοστά επιβίωσης των ωαρίων με τη βοήθεια της μεθόδου της υαλοποίησης είναι πολύ υψηλά και ανέρχονται περίπου στο 80-85%.
Διαδικασία Κατάψυξης Ωαρίων
Η κρυοσυντήρηση ωαρίων είναι μία ασφαλής διαδικασία, η θεραπεία διαρκεί περίπου 10 μέρες και μέσα στο διάστημα αυτό απαιτείται να συναντήσετε τον γυναικολόγο σας κατά μέσο όρο τέσσερις φορές.
Η διαδικασία κατάψυξης ωαρίων περιλαμβάνει σε γενικές γραμμές τα εξής βήματα:
- Φαρμακευτική – ορμονική διέγερση των ωοθηκών της γυναίκας όπως και κατά την κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση. Στην κατάψυξη ωαρίων ωστόσο χρησιμοποιούμε ειδικό θεραπευτικό πρωτόκολλο, το οποίο εξασφαλίζει τον μέγιστο αριθμό ώριμων ωαρίων με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση της πιθανότητας υπερδιέγερσης τον ωοθηκών, μιας σπάνιας επιπλοκής της κλασικής εξωσωματικής γονιμοποίησης.
- Συλλογή των ωαρίων διακολπικά με τη βοήθεια ειδικής βελόνας. Η διαδικασία είναι εντελώς ανώδυνη αφού η ασθενής λαμβάνει αναισθησία με τη μορφή μέθης.
- Έλεγχος της ωριμότητας των ωαρίων που έχουν συλλεχθεί και συλλογή και καθαρισμός των ώριμων (γονιμοποιήσιμων) ωαρίων, τα οποία θα καταψυχθούν με μέθοδο της υαλοποίησης.
- Κατάψυξη των ωαρίων.
- Απόψυξη των ωαρίων και γονιμοποίηση με σπέρμα του συντρόφου ή δωρητή σπέρματος στο επιθυμητό χρονικό σημείο και με σκοπό τη δημιουργία εμβρύων.
- Ορμονική προετοιμασία του ενδομητρίου της γυναίκας και εμβρυομεταφορά μέσα στη μήτρα.
Σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται η κατάψυξη ωαρίων
Η κατάψυξη ωαρίων αποτελεί μία ασφαλή και αξιόπιστη μέθοδο, η οποία παρέχει τη δυνατότητα στη γυναίκα να διατηρήσει τα επίπεδα γονιμότητάς της για όσο χρονικό διάστημα επιθυμεί.
Η κρυοσυντήρηση ωαρίων ενδείκνυται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Ογκολογικοί ασθενείς, οι οποίοι πρόκειται να υποβληθούν σε ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία, διαδικασίες, οι οποίες ενδέχεται να επιβαρύνουν με μη αναστρέψιμο τρόπο τη γονιμότητά τους.
- Γυναίκες, οι οποίες επιθυμούν τη μετάθεση του χρονικού σημείου τεκνοποίησης για κοινωνικούς ή επαγγελματικούς λόγους.
- Γυναίκες οι οποίες πάσχουν από ενδομητρίωση ή άλλες παθήσεις και ενδέχεται να υποβληθούν επανειλημμένα σε χειρουργικές επεμβάσεις κύστεων ωοθηκών.
- Γυναίκες που παρουσιάζουν πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια.
Ιδανική ηλικία γυναίκας για την κατάψυξη ωαρίων
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως στόχος της κρυοσυντήρησης ωαρίων δεν είναι αυτή καθαυτή η κρυοσυντήρηση, ούτε καν η γονιμοποίηση της γυναίκας σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο.
Στόχος είναι η γέννηση ενός υγιούς παιδιού με τα ωάρια που καταψύχουμε και με αυτό το κριτήριο θα πρέπει να αξιολογείται η επιτυχία της μεθόδου.
Στο πλαίσιο αυτό ο σπουδαιότερος παράγοντας, ο οποίος καθορίζει την πιθανότητα επιτυχούς τεκνοποίησης με τη μέθοδο είναι η ηλικία, στην οποία πραγματοποιείται η λήψη των ωαρίων προς κατάψυξη.
Η μέθοδος έχει τη μέγιστη πιθανότητα μεταγενέστερης επιτυχίας όταν εφαρμόζεται σε γυναίκες έως 35 ετών.
Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται:
- Η λήψη επαρκούς αριθμού ποιοτικών ωαρίων
- Η ελαχιστοποίηση των βλαβών κατά την διαδικασία κατάψυξης και απόψυξης των ωαρίων
- Η δημιουργία ενός γενετικά άρτιου εμβρύου
- Η αποφυγή σημαντικών επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
Ενδεικτικά η πιθανότητα εγκυμοσύνης με ωάρια, τα οποία έχουν καταψυχθεί πριν το 35ο έτος της ηλικίας αγγίζει το 75%. Την ίδια στιγμή η πιθανότητα αυτή μειώνεται στο 29% για ωάρια μεγαλύτερης ηλικίας.
Από την ηλικία των 42 ετών και μετά η κατάψυξη ωαρίων είναι εξαιρετικά απίθανο να οδηγήσει σε γέννηση παιδιού.
Απαιτούμενος αριθμός ωαρίων
Σύμφωνα με διεθνή σύσταση θα πρέπει να καταψύχονται τουλάχιστον 10-15 ωάρια, αφού αυτός ο αριθμός εξασφαλίζει αρκετά καλές πιθανότητες τεκνοποίησης.
Ανεξαρτήτως ηλικίας η πιθανότητα εγκυμοσύνης όταν λαμβάνονται τουλάχιστον 15 ωάρια κυμαίνεται στο 65%. Όταν ο αριθμός των ωαρίων είναι μικρότερος από 15, η πιθανότητα αυτή μειώνεται στο 25%.
Για να αντιληφθούμε ακόμη καλύτερα τον ρόλο του αριθμού των κατεψυγμένων ωαρίων στην πιθανότητα τεκνοποίησης μπορούμε χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα ασθενών κάτω των 35 ετών.
Σε αυτή την ομάδα ασθενών αν καταψυχθούν 10 ωάρια η πιθανότητα τεκνοποίησης είναι 45%, με 15 ωάρια η πιθανότητα αυξάνεται στο 70% και με 25 ωάρια η πιθανότητα κυμαίνεται στο 95%.
Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε πως όσο αυξάνεται η ηλικία της ασθενούς τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα αυτή να χρειαστεί περισσότερους του ενός (πιο συχνά δύο) κύκλους διέγερσης προκειμένου να εξασφαλιστεί ο απαραίτητος αριθμός ωαρίων.
Πιθανοί κίνδυνοι της κατάψυξης ωαρίων
Η κατάψυξη ωαρίων είναι μία απλή και ανώδυνη διαδικασία, η οποία εφαρμόζεται με απόλυτη ασφάλεια εδώ και πολλά χρόνια.
Μία σπάνια παρενέργεια της μεθόδου αποτελεί το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής θεραπείας, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ναυτίας, εμετών και κοιλιακού πόνου, που σε λίγες περιπτώσεις μπορεί να απαιτήσουν τη νοσηλεία των ασθενών.
Στις μέρες μας η χρήση σύγχρονων πρωτοκόλλων διέγερσης σε συνδυασμό με την κατάλληλη επαγρύπνηση από πλευράς του ειδικού γιατρού καθιστά την παραπάνω πιθανότητα εξαιρετικά μικρή.
Οι γυναίκες, οι οποίες θα επιθυμήσουν να τεκνοποιήσουν με τα κατεψυγμένα τους ωάρια, θα εκτεθούν επίσης στα δεδομένα αλλά σπάνια μειονεκτήματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης αλλά και της τεκνοποίησης σε μεγάλη ηλικία.
Αυτά έχουν να κάνουν κυρίως με την πιθανότητα πολύδυμης κύησης, εμφάνισης υπέρτασης και διαβήτη στην εγκυμοσύνη, πρόωρου τοκετού, πραγματοποίησης καισαρικής τομής και γέννησης μωρού με υπολειπόμενο σωματικό βάρος.
Συχνές ερωτήσεις
1.Πώς πρέπει να προετοιμαστώ για τη διαδικασία της κατάψυξης;
Λόγω της ορμονικής θεραπείας κάποιες ήπιες εναλλαγές στη διάθεση αλλά και ένα ελαφρύ αίσθημα τάσης στην κοιλιά είναι απολύτως φυσιολογικά.
Στο χρονικό διάστημα πριν την ωοληψία αποφύγετε την έντονη σωματική επιβάρυνση. Δώστε προσοχή στη διατροφή σας και ελαχιστοποιήστε την πρόσληψη καφεΐνης και αλκοόλ.
Την ημέρα της λήψης των ωαρίων καλό θα ήταν να έχετε μαζί σας έναν συνοδό. Φορέστε άνετα ρούχα και φροντίστε να ξεκουραστείτε αμέσως μετά τη διαδικασία.
Είναι πολύ συνηθισμένο να χρειαστείτε μερικές ημέρες για να ανακάμψετε πλήρως. Σε κάθε περίπτωση την επόμενη μέρα θα είστε απόλυτα λειτουργική.
Για λίγες μέρες μετά την ωοληψία αποφύγετε έντονες δραστηριότητες, όπως η έντονη άσκηση και η σεξουαλική επαφή.
2. Πόσο καιρό μπορούν να παραμείνουν κατεψυγμένα τα ωάρια;
Με τις σύγχρονες μεθόδους κατάψυξης ουσιαστικά δεν υπάρχει χρονικό όριο στη διάρκεια της φύλαξης. Ωστόσο σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, μία ασθενής μπορεί να υποβληθεί σε διαδικασία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής – και συνεπώς να χρησιμοποιήσει τα κατεψυγμένα ωάρια – μέχρι την ηλικία των 54 ετών.
3. Τι πιθανότητα υπάρχει για ένα ωάριο που καταψύχεται να οδηγήσει στη γέννηση παιδιού;
Στατιστικά κάθε ωάριο που καταψύχεται έχει πιθανότητα 10-15% να οδηγήσει σε γέννηση ενός υγιούς παιδιού.
Για τον λόγο αυτό υπάρχει η διεθνής σύσταση να καταψύχονται τουλάχιστον 10-15 ωάρια, αφού αυτός ο αριθμός εξασφαλίζει αρκετά καλές πιθανότητες τεκνοποίησης.
4. Εάν έχω σταθερό σύντροφο τι είναι προτιμότερο να καταψύξω, ωάρια ή έμβρυα;
Εάν υπάρχει η δυνατότητα γονιμοποίησης των ωαρίων, τα οποία λαμβάνουμε από μία ασθενή, τότε η κατάψυξη εμβρύων προσφέρει ακόμη μεγαλύτερες πιθανότητες τεκνοποίησης.
Αυτό συμβαίνει διότι η διαδικασία κατάψυξης και απόψυξης ωαρίων μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ενός μικρού αριθμού αυτών.
5. Τι είναι το “social freezing”;
Είναι η κρυοσυντήρηση ωαρίων για κοινωνικούς (μη ιατρικούς) λόγους. Μέσω της κατάψυξης δίνεται η δυνατότητα σε γόνιμες γυναίκες χωρίς άμεση επιθυμία τεκνοποίησης να αποθηκεύσουν υγιή και νεανικά ωάρια προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν αργότερα.
Σε μια ηλικία δηλαδή, που τα αποθέματα των ωοθηκών τους είναι ενδεχομένως ποσοτικά αλλά και ποιοτικά ανεπαρκή, καθιστώντας μία φυσιολογική ή υποβοηθούμενη προσπάθεια γονιμοποίησης ιδιαίτερα προβληματική.
Συμπερασματικά
Η κρυοσυντήρηση ωαρίων αποτελεί μια πρωτοποριακή και αποτελεσματική μέθοδο διαφύλαξης της γονιμοποιητικής ικανότητας μιας γυναίκας, η οποία διευρύνει τα βιολογικά χρονικά περιθώρια και προσφέρει έναν εναλλακτικό δρόμο προς την τεκνοποίηση για τις γυναίκες, οι οποίες το επιθυμούν.
Η κατάρτιση και η υπεύθυνη ενημέρωση από μέρους του επαγγελματία υγείας εξασφαλίζει την ασφαλή, επιτυχή και στοχευμένη εφαρμογή της μεθόδου προς όφελος των γυναικών αλλά και της κοινωνίας.