Ινομυώματα Μήτρας – Πλήρης οδηγός

Ο Ιωάννης Κ. Ράπτης είναι διαπιστευμένος ιατρός (τίτλος MIC II) για την πραγματοποίηση λαπαροσκοπικών και υστεροσκοπικών επεμβάσεων υψηλού βαθμού δυσκολίας από τη Γερμανική Εταιρεία Γυναικολογικής Ενδοσκόπησης (AGE). Σε περίπτωση κατάτμησης ιστών ενδοκοιλιακά χρησιμοποιείται πρωτοποριακό κλειστό σύστημα σάκου για την προστασία της ασθενούς σε περίπτωση κακοήθειας (contained morcelation). Βιογραφικό ιατρού >>

---

Τα ινομυώματα μήτρας αποτελούν μια πολύ κοινή καλοήθη πάθηση, η οποία απασχολεί κυρίως γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.

Η συγκεκριμένη πάθηση εμφανίζεται μέχρι και στο 80% του γυναικείου πληθυσμού έως 50 ετών.

Ο παρακάτω αναλυτικός οδηγός σκοπό έχει να ενημερώσει λεπτομερώς για τα είδη, τα αίτια, τα συμπτώματα, την ασφαλή αντιμετώπιση και άλλα σημαντικά ζητήματα γύρω από τα ινομυώματα μήτρας.

Τι είναι τα Ινομυώματα; 

Τα ινομυώματα μήτρας είναι καλοήθεις όγκοι του τοιχώματος της μήτρας, η ανάπτυξη των οποίων μπορεί να εκτείνεται τόσο προς την κοιλότητα, όσο και προς τα εκτός του οργάνου. 

Πρόκειται για συμπαγείς μάζες μυώδους και ινώδους ιστού, οι οποίες αναλόγως του μεγέθους και του σημείου ανάπτυξής τους, μπορούν να προκαλέσουν διάφορα συμπτώματα. 

Τα ινομυώματα αναπτύσσονται συνήθως σταδιακά ή σε ορισμένες περιπτώσεις αρκετά απότομα. 

Η ανάπτυξή τους ενισχύεται από την παραγωγή γυναικείων ορμονών (οιστρογόνα) με αποτέλεσμα αυτά να υποστρέφουν μετά την εμμηνόπαυση.

Ινομυώματα Μήτρας Αίτια

Η ακριβής αιτία εμφάνισής τους δεν είναι γνωστή. Η ανάπτυξη ωστόσο των ινομυωμάτων φαίνεται να ενισχύεται από τις γυναικείες ορμόνες (κυρίως την οιστραδιόλη).

Συνεπώς αφορά κατά κύριο λόγο γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας ενώ αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισής τους σε υπέρβαρες γυναίκες (ο λιπώδης ιστός παράγει οιστρογόνα).

Για τον ίδιο λόγο συχνά παρατηρείται αύξηση του μεγέθους των ινομυωμάτων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αντίστοιχα, μετά την εμμηνόπαυση παρατηρείται η συρρίκνωσή τους, καθώς κατά τη συγκεκριμένη περίοδο τα επίπεδα των οιστρογόνων σημειώνουν σημαντική μείωση.

Η ύπαρξη ιστορικού ινομυωμάτων στην οικογένεια αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισής τους. Την ίδια στιγμή ινομυώματα εμφανίζονται συχνότερα στην μαύρη φυλή. Το αίτιο δηλαδή των ινομυωμάτων είναι και γονιδιακό.

Στις μέρες μας έχει διαπιστωθεί, πως η εμφάνιση ινομυωμάτων σε νεαρές γυναίκες συνδέεται και με τις σύγχρονες διατροφικές συνήθειες που περιλαμβάνουν την περιορισμένη λήψη φρούτων, λαχανικών και βιταμίνης D.

Είδη Ινομυωμάτων Μήτρας

Αναλόγως της θέσης των ινομυωμάτων μήτρας, διακρίνουμε τις εξής τρεις κατηγορίες: 

Υπορρογόνια

Όταν το μεγαλύτερο τμήμα των ινομυωμάτων βρίσκεται εξωτερικά του τοιχώματος της μήτρας, τότε ονομάζονται υπορρογόνια και σε γενικές γραμμές προκαλούν συμπτώματα όταν μεγαλώσουν αρκετά (5-6 cm). 

Προκαλούν πίεση στους περιβάλλοντες ιστούς της μήτρας, όπως για παράδειγμα στην ουροδόχο κύστη και το έντερο, οδηγώντας σε διαταραχές στην ούρηση, την αφόδευση ή τη σεξουαλική επαφή.

Όταν δε η βάση του ινομυώματος είναι πολύ λεπτή υπάρχει ο κίνδυνος συστροφής, η οποία μπορεί να προκαλέσει ξαφνικό και ισχυρό κοιλιακό πόνο.

Ενδοτοιχωματικά

Τοιχωματικά ή ενδοτοιχωματικά ινομυώματα είναι εκείνα, των οποίων το μεγαλύτερο τμήμα βρίσκεται στο εσωτερικό του τοιχώματος της μήτρας. Πρόκειται για το πιο σύνηθες είδος ινομυωμάτων.

Όταν το μέγεθός τους ξεπερνά τα 2-3 cm, ενδέχεται να εμποδίζουν την ομαλή σύσπαση της μήτρας κατά την περίοδο οδηγώντας σε δυνατή αιμορραγία ή πόνο.

Όταν αυτά παραμορφώνουν την κοιλότητα της μήτρας μπορούν να αποτελέσουν αίτιο υπογονιμότητας ή ακόμη πιο συχνά επαναλαμβανόμενων αποβολών.

Εκτός από το μέγεθος, σημαντικό ρόλο παίζει και ο αριθμός τους, αφού όσο αυτά αυξάνονται τόσο επιδεινώνεται η συμπτωματολογία τους.

Υποβλεννογόνια

Τα ινομυώματα μήτρας, τα οποία προβάλλουν μέσα στην κοιλότητά της, συνοδεύονται από έντονα συμπτώματα και ονομάζονται υποβλεννογόνια.

Τα ινομυώματα αυτά, ακόμη κι αν είναι μικρού μεγέθους 1-2 cm, ευθύνονται για αιμορραγίες, υπογονιμότητα αλλά και επαναλαμβανόμενες αποβολές. 

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι διαταράσσουν τη λειτουργία του ενδομητρίου, το οποίο καθορίζει τόσο την περίοδο όσο και την δυνατότητα υποστήριξης της εγκυμοσύνης.

Ινομυώματα Μήτρας Συμπτώματα

Τα συμπτώματα που προκαλούν τα ινομυώματα μήτρας ποικίλλουν αναλόγως του μεγέθους τους, του εντοπισμού τους στη μήτρα και του αριθμού τους.

Αυτά μπορεί να είναι:

• Αιμορραγικές διαταραχές
• Υπογονιμότητα
• Επαναλαμβανόμενες αποβολές
• Αίσθημα βάρους και πίεσης στο κάτω μέρος της κοιλιάς
• Κοιλιακός πόνος
• Δυσμηνόρροια (επώδυνη περίοδος)
• Εμφάνιση αιμορραγίας στο διάστημα μεταξύ δύο έμμηνων ρύσεων
• Ανωμαλίες ούρησης, π.χ. συχνοουρία σε περίπτωση πίεσης της ουροδόχου κύστης
• Δυσκοιλιότητα σε περίπτωση πίεσης του παχέος εντέρου
• Δυσπαρευνία (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή)

Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε, πως σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις στο εσωτερικό μεγάλων ινομυωμάτων μπορεί να αναπτυχθεί κακοήθεια. Για τον λόγο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να λαμβάνονται ειδικά μέτρα προστασίας κατά την αφαίρεσή τους.

Ινομυώματα μήτρας Θεραπεία

Ο τρόπος αντιμετώπισης των ινομυωμάτων εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως:

• Η ηλικία της ασθενούς
• Ο οικογενειακός προγραμματισμός
• Το μέγεθος και ο αριθμός των ινομυωμάτων
• Τα συμπτώματα

Η θεραπεία μπορεί να είναι είτε συντηρητική είτε χειρουργική.

Συντηρητική θεραπεία ινομυωμάτων

Σε πρώτο στάδιο, και εφόσον τα ινομυώματα μήτρας είναι μικρά, ασυμπτωματικά, χωρίς να δημιουργούν στην ασθενή έντονα προβλήματα, ενδείκνυται η παρακολούθησή τους σε τακτά χρονικά διαστήματα. 

Συγκεκριμένα, σε αυτό το στάδιο η εξέταση των ινομυωμάτων πρέπει να γίνεται ανά 6 έως 12 μήνες.

Φαρμακευτική θεραπεία για την αντιμετώπιση των ινομυωμάτων δεν υπάρχει. Τα αντισυλληπτικά δισκία, τα οποία παλιότερα χορηγούνταν για την αντιμετώπιση της ασθένειας, έχει αποδειχθεί πλέον ότι ενισχύουν και δεν λύνουν το πρόβλημα. 

Σκευάσματα με κάποια θεραπευτική δράση (π.χ. Esmya, GnRH ανάλογα) χορηγούνται κυρίως προεγχειρητικά για την προσωρινή αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. 

Περιεμμηνοπαυσιακά τέτοια σκευάσματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μικρό χρονικό διάστημα σε γυναίκες με μετρίου βαθμού ενοχλήσεις, γεφυρώνοντας το χρονικό διάστημα μέχρι την εμμηνόπαυση οπότε και αναμένουμε υποστροφή και ατροφία των ινομυωμάτων.

Επεμβατική θεραπεία ινομυωμάτων

Τα ινομυώματα μήτρας μπορούν να αφαιρεθούν στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ενδοσκοπικά με ινομυωματεκτομή (υστεροσκοπική, λαπαροσκοπική ή ρομποτική).

Όταν το πρόβλημα είναι πολύ εκτεταμένο και η ασθενής έχει ολοκληρώσει τον οικογενειακό της προγραμματισμό τότε η αφαίρεση της μήτρας (υστερεκτομή) δίνει οριστική λύση. 

Η λαπαροσκόπηση αποτελεί στις μέρες μας την πιο ασφαλή, αποτελεσματική και ελάχιστα επεμβατική μέθοδο για την επίλυση του προβλήματος και την άρτια αποκατάσταση της λειτουργίας της μήτρας μέσω εξαιρετικά μικρών οπών στην κοιλιά με τη βοήθεια ενδοσκοπίου.

Όταν τα ινομυώματα προβάλλουν στην κοιλότητα της μήτρας τότε μπορούν να αφαιρεθούν υστεροσκοπικά. Μέσω δηλαδή της φυσικής διόδου του κόλπου και της εισόδου της μήτρας και με τη βοήθεια μιας πολύ λεπτής κάμερας και ειδικών μικροεργαλείων.

Υστερεκτομή

Σε γυναίκες άνω των 40 ετών, οι οποίες έχουν ολοκληρώσει τον οικογενειακό τους προγραμματισμό ή έχουν αναπτύξει πολλαπλά και μεγάλα ινομυώματα, ενδείκνυται η υστερεκτομή ως χειρουργική μέθοδος επιλογής. 

Η υστερεκτομή περιλαμβάνει την αφαίρεση του σώματος (χωρίς τον τράχηλο) ή ολόκληρης της μήτρας (υφολική και ολική υστερεκτομή αντίστοιχα).

Εάν η ασθενής δεν βρίσκεται στην εμμηνόπαυση οι ωοθήκες μπορούν να παραμείνουν στη θέση τους με αποτέλεσμα να μην υπάρξει καμία ορμονική αλλαγή.

Με άλλα λόγια, παρότι οι ασθενείς δεν εμφανίζουν ξανά περίοδο, δεν βρίσκονται στην εμμηνόπαυση και συνεχίζουν να παράγουν ορμόνες κανονικά.

Η υστερεκτομή μπορεί να είναι λαπαροσκοπική, σπανιότερα κολπική και σε λίγες μόνο περιπτώσεις κοιλιακή.

Λαπαροσκοπική ινομυωματεκτομή

Τα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής αφαίρεσης ινομυωμάτων σε σχέση με την παρωχημένη κλασσική τομή του κοιλιακού τοιχώματος περιλαμβάνουν τα εξής: 

• Ριζικότερη αφαίρεση παθολογιών χωρίς τραυματισμό των υγιών ιστών
• Άρτια αισθητικά αποτελέσματα
• Γρηγορότερη κινητοποίηση της ασθενούς
• Μείωση της διάρκειας νοσηλείας
• Ελαχιστοποίηση των μετεγχειρητικών πόνων και παρενεργειών
• Αποφυγή μετεγχειρητικών επιπλοκών όπως λοιμώξεις, διαταραχές επούλωσης τραυμάτων κ.ά.

Στις μέρες μας η εξειδικευμένη εκπαίδευση των σύγχρονων ενδοσκοπικών χειρουργών σε κέντρα του εξωτερικού έχει καταστήσει τη λαπαροσκόπηση θεραπεία πρώτης επιλογής για την αντιμετώπιση ολόκληρου σχεδόν του φάσματος των γυναικολογικών παθήσεων.

Λαπαροσκοπική αφαίρεση ινομυωμάτων – Κίνδυνοι

Σε περίπου 1 στις 500 γυναίκες που πραγματοποιείται λαπαροσκοπική ινομυωματεκτομή υποβόσκει κάποιο κακοήθες ινομύωμα (σάρκωμα).

Στην περίπτωση αυτή και λόγω της κατάτμησης του ινομυώματος ενδοκοιλιακά (προκειμένου αυτό να αφαιρεθεί από τις μικρές οπές) υπάρχει μεγάλος κίνδυνος εξάπλωσης της κακοήθειας μέσα στην κοιλιά της ασθενούς με ενδεχομένως σημαντικές επιπτώσεις στην πρόγνωση της ασθένειας.

Ο ίδιος κίνδυνος υφίσταται και στις περιπτώσεις λαπαροσκοπικής υφολικής αφαίρεσης της μήτρας.

Ήδη από το 2014 ο Αμερικάνικος Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έχει εκδώσει οδηγία, με την οποία απαγορεύει την απροστάτευτη κατάτμηση ιστών στις γυναίκες, οι οποίες υποβάλλονται σε λαπαροσκοπική αφαίρεση ινομυωμάτων ή υφολική αφαίρεση μήτρας.

Προκειμένου οι ασθενείς να συνεχίσουν να επωφελούνται από τα αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής χωρίς να απειλείται η υγεία τους μέσω της απροστάτευτης κατάτμησης των ινομυωμάτων γίνεται πάντα χρήση ειδικού κλειστού συστήματος σάκου.

Αυτό εισέρχεται στην κοιλιακή χωρά μέσω των οπών της λαπαροσκόπησης και εντός αυτού λαμβάνει χωρά η κατάτμηση των ινομυωμάτων προστατευμένα και χωρίς κίνδυνο εξάπλωσης μια πιθανής κακοήθειας.

Το ίδιο σύστημα οφείλει να χρησιμοποιείται και σε περιπτώσεις λαπαροσκοπικής υφολικής αφαίρεσης της μήτρας (υστερεκτομή). 

Η εφαρμογή του συστήματος αυτού είναι εξειδικευμένη και απαιτεί την ανάλογη χειρουργική εμπειρία.

Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ.

Ινομυώματα μήτρας και Διατροφή

Η πρόληψη της εμφάνισης ινομυωμάτων μήτρας απαιτεί αλλαγή διατροφικών συνηθειών, προκειμένου να επιτευχθεί η διατήρηση των οιστρογόνων σε κανονικά επίπεδα, η ισορροπία των ορμονών και η μείωση των διαδικασιών φλεγμονής.

Το διαιτολόγιό σας καλό θα ήταν να περιλαμβάνει τα εξής:

• Προϊόντα ολικής άλεσης και ξηρούς καρπούς (ανάλατους), όπως αμύγδαλα, καρύδια, λιναρόσπορο.
  
• Πηγές βιταμίνης D όπως γάλα, γιαούρτι, αμύγδαλα, τόνος και σολωμός.
  
• Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα μαγνησίου που ανακουφίζει τον πόνο από τις κράμπες της περιόδου. Αμύγδαλα, φυστίκια, σπανάκι, κολοκύθι, αβοκάντο.  
  
• Λαχανικά, πράσινα φυλλώδη σαλατικά και φρούτα.

Ινομυώματα μήτρας και Εγκυμοσύνη

Η ύπαρξη των ινομυωμάτων συχνά δημιουργεί δυσκολία στη σύλληψη και τη διατήρηση της εγκυμοσύνης κυρίως λόγω των ανατομικών διαταραχών στην κοιλότητα της μήτρας.

Οι συχνότερες επιπλοκές, τις οποίες τα ινομυώματα μήτρας μπορούν να προκαλέσουν σε μία κύηση, είναι τα εξής:

• Αύξηση των αποβολών
• Aιμορραγίες
• Πρόωρες συσπάσεις και πρόωρος τοκετός
• Ανωμαλίες θέσης και προβολής του εμβρύου
• Αύξηση της πιθανότητας καισαρικής τομής
• Κοιλιακό άλγος
• Αδυναμία σύσπασης της μήτρας και αιμορραγία αμέσως μετά τη γέννα

Αφαίρεση ινομυωμάτων και μελλοντική εγκυμοσύνη

Στις μέρες μας μέσω ενδοσκοπικών επεμβάσεων επιτυγχάνεται ατραυματική αφαίρεση των ινομυωμάτων, πλήρης αποκατάσταση της ανατομίας και της λειτουργικότητας της μήτρας και διατήρηση αλλά και υποστήριξη της γονιμότητας της ασθενούς.

Μετά την επέμβαση συνιστάται η αποφυγή εγκυμοσύνης για ένα διάστημα 6 μηνών. Ακολούθως η σύλληψη μπορεί να προκύψει εντελώς φυσιολογικά.

Φυσιολογικός τοκετός ή καισαρική τομή μετά από αφαίρεση ινομυωμάτων;

Σημαντικό ρόλο για τη λήψη της απόφασης παίζει το μέγεθος, ο αριθμός και κυρίως η τοποθεσία των ινομυωμάτων που έχουν αφαιρεθεί, καθώς επίσης και η ικανότητα του χειρουργού να πραγματοποιεί το μικρότερο δυνατό τραύμα στο τοίχωμα της μήτρας κατά τη διάρκεια της επέμβασης.

Σύμφωνα με νεότερες έρευνες στην πλειοψηφία των περιπτώσεων μπορεί να επιτευχθεί ένας φυσιολογικός τοκετός καθώς η πιθανότητα επιπλοκών παραμένει πολύ μικρή.

Την ίδια στιγμή η Ελληνική Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία ακόμη δεν προβλέπει την πραγματοποίηση φυσιολογικού τοκετού μετά από λαπαροσκοπική αφαίρεση ινομυωμάτων.

Συχνές ερωτήσεις